NCOSM Award 2013 - Het Juryrapport
Slim en creatief gebruik leren maken van social media in het onderwijs is een onderwerp dat leeft. Die boodschap kreeg de jury duidelijk uit de reeks initiatieven en projecten die hem werden voorgelegd vanuit alle sectoren van het Nederlands onderwijs. Van de rechtenfaculteit aan de universiteit in Leiden tot Montessorischolen in het basisonderwijs is men concreet aan de slag, zo laten de verschillende inzendingen zien.
De jury waardeert die inzet en ook de verbeeldingskracht die uit veel van de inzendingen blijkt. Graag stimuleert hij vooral de instellingen in het MBO op dit terrein nog eens extra. Uit dat deel van het onderwijs kwamen relatief weinig initiatieven op tafel en dat zal niet zijn, omdat in deze sector bij de ROC’s en de studenten en docenten het thema ‘social media’ minder leeft of de middelen daarvan weinig gebruikt worden.
Voor veel van de voorgelegde initiatieven en projecten geldt, dat zij nog ‘works in progress’ zijn. Zeker bij de projecten in het voortgezet onderwijs zijn er nog veel aspecten waaraan men kan en moet sleutelen. Het viel de jury tevens op dat bij veel initiatieven web 2.0 applicaties en webtools nog een beduidend grotere rol spelen dan de inzet of omgang met sociale media als zodanig. Erg is dat niet. Het geeft deze NCOSM Awards eens te meer het karakter van een aansporing en impuls tot meer inzet, meer durf en meer volharding. De tijd is bovendien nog niet echt rijp op dit dynamische terrein voor het uitdelen van ‘lifetime achievement awards’!
Een wezenlijk aspect voor alle initiatieven en projecten op dit terrein is de kans die sociale media bieden om samen slimmer te worden en ook kritische reflecties en materialen te delen. Voor wie in het onderwijs zijn roeping vindt, zijn dat elementen van sociale media die een bron van inspiratie en collegiale verrijking kunnen zijn. “Juist in dat delen van materiaal met anderen zit voor mij de plus,” zei een van de leden van de jury daar pregnant over. Het NCOSM als congres is in zekere zelf een vorm van zulke kennisdeling rond materialen, inzichten en inspiratie voor het onderwijsvak.
Aanmoediging tot durf en inzet, aansporing tot kennisdeling en onderlinge verrijking, dat heeft de jury voor ogen gestaan bij de weging van de verschillende kwaliteiten en factoren van de voorgelegde kandidaten uit PO, VO en HO. Daarmee kwam de jury tot de volgende gezamenlijke conclusies wat betreft de kandidaten uit elk van deze drie sectoren van het onderwijs.
Ten eerste zijn uit elk van de drie twee projecten genomineerd. Zij sprongen er voor de jury uit als inspirerende voorbeelden. Vervolgens is een van hen per sector als de uiteindelijke winnaar aangewezen.
Gelet op de aard van de NCOSM Awards is er overigens geen sprake van ‘verliezers’. Elk van de beoordeelde en genomineerde projecten verdient aansporing tot volharding en een blijvende inzet en enthousiasme van de betrokkenen. De dit jaar bekroonde projecten wil de jury echter voor hun inspirerende kwaliteiten van harte de prijs toe kennen.
Het Primair Onderwijs
Vanuit dit deel van het onderwijs heeft de jury twee projecten willen nomineren. Dit betreft het project ‘Hallo Wereld’ van de Stichting Rijdende School en het Montessorinet, ‘een community voor en door mensen met een hart voor Montessori’.
‘Hallo Wereld’ heeft buitengewoon concreet gedaan wat de naam weergeeft. Het heeft kinderen van mensen die op kermissen werken in ons land verbonden aan leerlingen van een internationale school in Bangalore in India. Door de zeer praktische aanpak heeft het project de betrokkenen bij de Rijdende School veel inspiratie gegeven dit soort initiatieven op een zo concrete manier vaker op te pakken. Niet alleen ver weg met India, hoe boeiend ook, maar ook hun ‘winterschool’, oftewel de school die zij buiten het kermisseizoen bezoeken.
Er is daarmee een pakket van activiteiten rond de zo praktisch mogelijke inzet van sociale media in het onderwijs ontstaan, met oog voor aspecten als ‘mediawijsheid’ en scholing aan de betrokken collega’s. De kinderen hebben het een half jaar na hun activiteiten met de leeftijdgenoten in Bangalore nog vol enthousiasme over wat ze hebben ondernomen en geleerd.
Het Montessorinet is in twee jaar uitgegroeid tot een ‘plek’ waarin meer dan 2000 mensen ervaringen en kennis delen. Het begon als een initiatief van een oud-leerkracht die juist de kennisdeling tussen en met collega’s miste en processen in gang wilde helpen zetten die zulke stimulansen en activiteiten zouden aanwakkeren. Inmiddels benut dit net een reeks vormen van sociale media en kent een gestage groei van betrokkenen en deelnemers. Interessant is te vermelden, dat een vacaturebank is ingebouwd die zorgt voor een kostendekkende aanpak.
Door de verbinding die op deze wijze gelegd kon worden tussen docenten, scholen en kindcentra, opleiders, scholen en hun directies, als ook Montessori-organen in binnen- en buitenland heeft het net bijna 500 lessen kunnen doen delen en is een intensief verkeer gegroeid tussen de betrokkenen. Ook eerst nog huiverige instituties hebben deze onderwijspraxis inmiddels omarmd en vanuit de kennisdeling ontstaan nieuwe activiteiten in en rond het onderwijs, zoals een lees-project rondom de Kinderboekenweek.
Conclusie
De jury spreekt graag bijzondere waardering uit voor deze twee genomineerden. Hun praktijkgerichte, concrete aanpak en gretigheid te leren van de ervaringen, ook van die van anderen, spreken aan en maken hun opzet ook overdraagbaar naar anderen in en rond het primair onderwijs. Bij het aanwijzen van de winnaar van de NCOSM Award voor het Primair Onderwijs heeft de jury nadrukkelijk meegewogen welke impact en verworvenheden reeds nu bronnen van inspiratie van anderen kunnen zijn. Vanuit dat oogpunt is de keuze voor 2013 gevallen op het Montessorinet.
Het Voortgezet Onderwijs
Vanuit dit deel van het onderwijs heeft de jury twee projecten willen nomineren. Dit betreft het project Practoraat Sociale Media van het Mediacollege Amsterdam en The Quest for Europe door SENS.
Het Practoraat Sociale Media is in gang gezet als een samenwerkingsproject van het Mediacollege met een reeks collega’s, onder wie Hogeschool Inholland en het Grafisch Lyceum in Utrecht. Daarbij zijn ook partijen uit het bedrijfsleven betrokken, onder meer om sociale media activiteiten rond de doorstroom vmbo-mbo-hbo-beroepspraktijk en de stages mogelijk te maken. Ook ligt er in de activiteiten een zwaar accent op de professionalisering van docenten.
Een reeks verworvenheden heeft het project inmiddels opgeleverd, van ‘living labs’ bij de partners in de beroepspraktijk voor stages waarin mbo’ers en hbo’ers in teams opdrachten uitvoeren tot doorstroombegeleiding waarin mbo’ers samen met docenten jongeren in het vmbo ondersteunen in hun ambitie verder te komen. Men noemt het project daarom zelf gericht op het delen van zowel ‘proces als product’. Rond de sociale media inzet en de leerprocessen daar omheen worden ook fysieke ontmoetingen en kennisdeling georganiseerd, zoals via workshops.
The Quest for Europe is een ‘fair play game’ met een gedurfde doelstelling. Het beoogt voor jongeren in eindfase van het vmbo het thema Europa en democratie levendig, boeiend en verrijkend te maken. Het is een ‘alternate reality game’ waarin via een spannend verhaal van enkele maanden veel contacten met jongeren in andere landen moeten worden gelegd en ontplooid en opdrachten uitgevoerd. De daarmee te verdienen punten zorgen ervoor dat een uitdagend wedstrijdkarakter gekoppeld kan worden aan een over langere tijd lopende leerervaring.
In het project worden daartoe game, sociale media en andere online omgevingen geïntegreerd. Bestaande platforms worden benut, zodat deelname laagdrempelig kan blijven en de leerlingen ook in groepsverband hun ervaringen en resultaten kunnen bijhouden en aanmoedigen. Dat leidt tot een reeks soorten kennis en vaardigheden die de jongeren zich eigen maken, niet alleen ‘op school’ maar ook in allerlei situaties waarin zij gewoon zijn op sociale media actief te zijn. Ze bewegen zich enthousiast en met steeds meer zelfvertrouwen over de digitale snelwegen en dat rond een thema dat voor velen ver van het bed genoemd kon worden.
Feedback, onderlinge aansporing en motivatie, van studenten én docenten, en wisselwerking rond de leerprocessen – en met jongeren in heel Europa als partners in de game – maakten deze Queeste tot een bijzondere ervaring en invulling van een vak als maatschappijleer.
Conclusie
De jury wil beide projecten lof toe zwaaien voor de vernieuwende en zeker ook intensieve wijze waarop zij sociale media een eigen plaats weten te geven in een breder proces van onderwijsinnovatie. Ook spreekt erg aan hoe de initiatiefnemers de aanpak zo hebben ingericht dat het delen met anderen een wezenlijke rol speelt in het geheel. Bij het aanwijzen van de winnaar van de NCOSM Award voor het Voortgezet Onderwijs heeft de jury in het bijzonder afgewogen welk project nu een extra impuls zou moeten krijgen om de verworvenheden uit te kunnen dragen en te delen met nog meer anderen in het onderwijs. Vanuit dat oogpunt is de keuze voor 2013 gevallen op The Quest for Europe.
Het Hoger Onderwijs
Vanuit dit deel van het onderwijs heeft de jury twee projecten willen nomineren. Dit betreft het project HKU 24/7 van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht en het Leiden Law Blog van de Universiteit Leiden.
Het project HKU 24/7 is een innovatieve aanpak van een vraagstuk waar elke hoger onderwijs instelling mee worstelt. Het zet sociale media in om een heldere en realistische voorlichting te bieden van wat het is en betekent om te studeren aan de HKU, doorwerkend over een langere termijn.
Dit gebeurt door hardcopy informatie te integreren met verdiepingen door middel van sociale media. De studenten die in het informatiemagazine zich presenteren met hun motivatie en ervaringen ten aanzien van hun studie aan de kunsthogeschool vormen samen ook een Facebook-project, waarin zij een jaar lang verslag doen van hun ontwikkeling. Wekelijks brengen zij in tekst en beeld indrukken van het leven van de HKU-student.
Deze persoonlijke pagina’s leiden tot allerlei ‘verkeer’ met aspirant-studenten en de vragen, feedback en interactie bieden zinvol materiaal voor verdere verbeteringen van de studie-informatie en studiekeuze-informatie en -begeleiding, juist ook doordat men de betrokken studenten een jaar lang daarin kan volgen en begeleiden. De ‘bloggende’ studenten worden aangemoedigd eerlijk te zijn in het delen van hun ervaringen en mensen in hun waarde te laten. De hogeschool leert daar ook zelf weer van. De hierin opgedane ervaringen deelt men met anderen in het onderwijs via een bedrijf dat dit soort projecten monitort.
Het Leiden Law Blog is in de kern een vorm van valorisatie van kennis en onderzoek met behulp van sociale media. De juridische expertise bij de universiteit heeft men via dit gezamenlijke medium willen ontsluiten om daarmee zowel de zichtbaarheid, als de verbindingen van de betrokken wetenschappers en hun kennis te verhogen. Zij zijn zelf de dragers en trekkers en doordat men “met jonge, nieuwe hoogleraren en docenten ‘gewoon’ [is gaan] starten,“ kon men intern een beweging in gang zetten die het project blijvende waard geeft.
Met zo’n 100 deelnemende wetenschappers en 20.000 bezoekers in het eerste jaar heeft men een vliegende start weten te maken. De vervolgacties richten zich professionalisering van de bloggers en verwerking van hun werk en bijdragen in het onderwijs aan de studenten. Door ook internationale partners te gaan zoeken leveren deze activiteiten een bijdrage aan het structureel maken van het blog als nieuwe vorm van valorisatie van de Leidse kennis.
Conclusie
Veel van de kenmerken van deze twee projecten spreken de jury aan. Men heeft sociale media ingezet op aspecten die nauw samenhangen met de eigen aard en de maatschappelijke uitdagingen van het HBO en het WO. Daarbij is men er niet voor teruggeschrokken vraagstukken op te pakken waar men ook elders in het hoger onderwijs mee worstel, zoals goede studiekeuzevoorlichting en valorisatie van kennis. Bij het aanwijzen van de winnaar van de NCOSM Award voor het Hoger Onderwijs heeft de jury in het bijzonder afgewogen welk project op innovatieve wijze daarbij een vraagstuk is gaan aanpakken waar eigenlijk elke HO-instelling mee worstelt. Vanuit dat oogpunt is de keuze voor 2013 gevallen op HKU 24/7.
Marco Derksen
Willem Karssenberg